Muntgewichten en muntgewichtdozen uit de Nederlanden

Het Munttarief van 1499 E.J.A. van Beek & G.W. de Wit, Rotterdam, 1978. Twee artikelen: • De geldcirculatie in de Bourgondische Nederlanden tijdens de regering van Philips de Schone, 1482-1506 • De ordonnantie van 8 december 1499 Met een overzicht van de munten uit de ordonnantie en bijpassende muntgewichten van het type '1499'.

Gedrukte muntplakkaten - Catalogus van gedrukte muntplakkaten vóór 1815 in de collecties van Rijksmuseum Het Koninklijk Penningkabinet te Leiden en Het Nederlands Muntmuseum te Utrecht H. Enno van Gelder, Leiden, 1995. Inventaris van dit materiaal, vanaf 1499. Een artikel onder de titel Gedrukte muntplakkaten in de Nederlanden verscheen in 1990 in het Jaarboek voor Munt- en Penningkunde, nr. 77, pp. 26-90. Te vinden in de DVD uit 2005, uitgegeven door het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Munt- en Penningkunde.

De Nederlandse beeldenaars van 1586 tot 1626 H. Enno van Gelder, 1974. In: Jaarboek voor Munt- en Penningkunde, nr. 60/61 (1973-1974). Te vinden in de DVD uit 2005, uitgegeven door het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Munt- en Penningkunde. In een 'Beeldenaar' werd een overzicht gegeven van de gangbare gouden en zilveren munten.

De Nederlandse manualen 1586-1630 H. Enno van Gelder, 1979. In: Jaarboek voor Munt- en Penningkunde, nr. 65-66, pp. 39 - 79. Een analyse van dit materiaal. De manualen waren voor de wisselaars en bevatten de koersen van de verboden en te lichte munten, op basis van hun intrinsieke waarde. Te vinden in de DVD uit 2005, uitgegeven door het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Munt- en Penningkunde.

De Noord-Nederlandsche Muntgewichtmakers August Sassen, 1912. In: Tijdschrift voor Munt- en Penningkunde, jrg. 20, 2e aflevering, pp. 83 - 120. Te vinden in de DVD uit 2005, uitgegeven door het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Munt- en Penningkunde.

M.G.A. (Marie) de Man publiceerde over muntgewichten en muntgewichtdozen in het Tijdschrift van het Koninklijk Nederlandsch genootschap voor munt- en penningkunde: 1916: Een doosje met Zeeuwsch goudgewicht. 1918: Doosje met goudgewicht van Marten Goetbloet, balansmeester te Middelburg. 1922: De grafelijke Munt van Zeeland en de balansmeesters die er voor hebben gewerkt. 1925: boekbespreking van A. Dieudonné: Manuel des poids monétaires (Paris, 1925). 1929: Doosje van den muntgewichtmaker Martinus de Bacquer te Middelburg. 1937: Zeldzame Muntgewichtdoosjes. I. Een middeleeuwsch muntgewichtdoosje, gevonden in een tusschen Zoutelande en Westkapelle opgevischten koffer. II. Doosje met Muntgewicht van Jean Fréderich Dunwalt te Antwerpen. 1938: artikelbespreking van Dr. W. Hävernick: Hamburgische Goldwaagenmacher des 16. und 17. Jahrhunderts (Hamburg 1938). Te vinden in de DVD uit 2005, uitgegeven door het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Munt- en Penningkunde.

De Noord-Nederlandsche Muntgewichtmakers, I: De ijkmeesters-generaal A.O. van Kerkwijk, 1939. In: Jaarboek voor Munt- en Penningkunde, nr. 26, pp. 83 - 123 + platen III en IV. Een deel 2 is niet meer verschenen. Te vinden in de DVD uit 2005, uitgegeven door het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Munt- en Penningkunde.

Nederlandse gewichten. Stelsels, ijkwezen, vormen, makers en merken D.A. Wittop Koning en K.M.C. Zevenboom (1953, aangevulde herdruk 1970). Antiquarisch; in ruime mate voorhanden op Boekwinkeltjes.

G.M.M. Houben publiceerde tussen 1974 en 2001 in totaal 102 artikelen en 8 boeken waarin muntgewichten worden behandeld. Hier is Houben's vermoedelijk complete bibliografie te vinden. Alleen enkele van zijn boeken worden hierna genoemd.

European coin-weights for English coins G.M.M. Houben, Roermond, 1978. 26 pp., 130 ill. Een vroege vingeroefening van Houben op het gebied van muntgewichten voor Engelse munten.

2000 Jaar gewichten in de Nederlanden, stelsels, ijkwezen, vormen, makers, merken, gebruik D.A. Wittop Koning & G.M.M. Houben, Lochem / Poperinge, 1980. 224 pp. ISBN 90-6087-956-1. Algemeen overzicht van gewichten in Nederland. Met een groot deel over muntgewichten en muntgewichtdozen in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden.

Muntgewichten voor munten van de Nederlanden G.M.M. Houben, Zwolle, 1981 + aanvullingen in 1992. 75 pp. + 2 pp. aanvullingen. Een goed gedocumenteerd overzichtswerk en een aanrader voor de verzamelaar.

The weighing of money G.M.M. Houben, Zwolle, 1982. 66 pp. ISBN 90-70533-03-0. Een kort overzicht van muntgewichten en muntwegers vanaf het begin van de jaartelling. Ruim 250 gewichten en 58 weegschalen worden beschreven.

Special aspects of coin-weights with a survey of twenty-four countries G.M.M. Houben, Zwolle, 1996. 75 pp.

Coin-weightmakers for coins from 24 countries G.M.M. Houben, Zwolle, 1998. 115 pp.

De oudste muntgewichten uit de Nederlanden 1300-1600 G.M.M. Houben, Zwolle, 1998. 46 pp. + 3 pp. aanvullingen. Slordig samengesteld overzicht van laatmiddeleeuwse muntgewichten; de determinaties zijn voornamelijk gebaseerd op het werk van Lavagne, zoals dat is verschenen in Archéonumis. In het tweede deel een overzicht van vroege etiketten in muntgewichtdozen, sinds 1586. De 3 pp. aanvullingen betreffen zijn boek 'Muntgewichten voor munten van de Nederlanden' uit 1992.

Het wegen, weinig bekende "gewichtige" onderwerpen G.M.M. Houben, Zwolle, 2000. 37 pp. Enkele restonderwerpen over muntgewichten, op de valreep door Houben gebundeld.

300 Muntgewichtdoosjes en vele anderen. Met prijzen die ik zag P.H. Knijnsberg, 1983 en 1996. Uitgever: AMNU. 30 + 144 pp. Knipselboek met vele afbeeldingen uit veilingcatalogi.

Enkele Zuid-Nederlandse imitaties van Amsterdamse muntgewichtdoosetiketten Arent Pol, 1986. In: Jaarboek Europees Genootschap voor Munt- en Penningkunde, pp. 109 - 131.

Noord-Nederlandse muntgewichten Arent Pol, Amsterdam / Leiden, 1989 / 1990. 144 pp. De versie uit 1989 werd uitgegeven als Jaarboek voor munt- en penningkunde, nr. 76. Dit is hét standaardwerk! Te vinden in de DVD uit 2005, uitgegeven door het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Munt- en Penningkunde.

Gewogen of bedrogen. Het wegen van geld in de Nederlanden Marloes Huiskamp & Cor de Graaf, Leiden, 1994. 100 pp. Prachtig overzicht, goed geïllustreerd, een aanrader.

Makersmerken op Middelburgse muntgewichten H. Hendrikse, 2000. Eerst verschenen in 'Gevonden voorwerpen, Lost and found, opstellen over middeleeuwse archeologie voor H.J.E. van Beuningen'. Rotterdam Papers 11 (2000) pp. 178 - 186. Antiquarisch, vindbaar op Boekwinkeltjes. Een bewerkte en aangevulde versie van dit artikel verscheen in het tijdschrift 'Meten & Wegen' nr. 112, december 2000, pp. 2657 - 2668. Opgenomen in de gedigitaliseerde reeks tijdschriften van de GMVV, zie de sectie Bestellen/Shop. Het standaardwerk over de Zeeuwse muntgewichten. Gelukkig zijn intussen nog enkele Zeeuwse muntgewichtdozen en 'nieuwe' Zeeuwse verkopersmerken opgedoken. Hier als download beschikbaar.

Muntgewichten van het terrein van het voormalige Canisiuscollege aan de Berg en Dalseweg te Nijmegen Th.M. Jansen en M.J.M. Zandstra, Nijmegen, 2012. 41 pp. Een simpele inventaris van de gevonden muntgewichten. Alleen als download beschikbaar.

Muntgewichten uit de oude insteekhaven te Arnemuiden Bruno Janson, Bergen op Zoom, september 2014 22 pp. Uitgebreide beschrijving van een selectie van de 71 gevonden muntgewichten, inclusief gegevens over de bijpassende munten. Als download beschikbaar; de gedrukte versie is uitverkocht.

Laatmiddeleeuwse houten muntgewichtdoosjes Bruno Janson, maart 2015 11 pp. Uitgebreide beschrijving van twee muntgewichtdozen uit de 14e eeuw, afkomstig uit Brugge en Noord-Frankrijk. Gepubliceerd in het tijdschrift 'Meten & Wegen' van de GMVV (van maart 2015), een aangepaste versie verscheen in juli 2015 in het tijdschrift 'Westerheem' van de AWN. Als download beschikbaar.

Muntgewichtjes. Een studie over de oude gewichten, handelsgewichten, pijlgewichten, gewichten van grondsmeden, apothekersgewichten in verband met de verzameling van het oudheidkundig Museum Alois P.J. Vandervee, Sint-Niklaas, 1968. In: Annalen van de Oudheidkundige Kring van het Land van Waas, 71, pp. 5-102, 43 afb.

Coin-Weights of Europe - part 2 & 3 Paul & Bente R. Withers, 2022 Bevat een overzicht van laatmiddeleeuwse muntgewichten van Frankrijk en Vlaanderen, en de jongere muntgewichten uit de Nederlanden en Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk/Hongarije, Sleeswijk-Holstein (onder Deens bewind), Polen, Moldavië en Italië. Twee delen: 194 + 185 pp., A4-formaat, bijna geheel in kleur geïllustreerd, prijs £ 80 (beide delen samen) excl. verzendkosten. Te bestellen op www.galata.co.uk

Manuel des poids monétaires Adolphe Dieudonné, Paris, 1925. 180 pp. + 16 platen

Archéonumis met artikelen van François G. Lavagne. Van dit tijdschrift verschenen tussen 1972 en 1976 twintig nummers. Lavagne publiceerde over muntgewichten in de delen 1-3, 7-14, 18 en 20. Zijn bekendste boek werd uitgegeven te Montpellier in 1981 en is getiteld: Balanciers, Étalonneurs - leurs marques, leurs poinçons.

Catalogue des balances de changeurs des dénéraux et des poids. 1. La France et l'Italie Colin Martin & Matteo Campagnolo, Lausanne, 1994. 187 pp. + 6 uitslaande platen. ISBN 2-940094-00-4.

Poids monétaires. 1. Poids pour monnaies de France Aimé Pommier, Paris, 1999. 104 pp. Muntgewichten voor munten van Frankrijk.

Poids monétaires. II. Poids pour monnaies non françaises Aimé Pommier, Paris, 2000. 141 pp., ISBN 2-11-091773-3. Muntgewichten voor munten van buiten Frankrijk.

Le pesage monétaire - boîtes et poids du XVIIe au XIXe siècle Bernard Garault, Paris, 2012. 384 pp., in kleur, 14,8 x 21 cm Prijs 27,55 euro excl. verzendkosten. ISBN 978-2-916996-47-9. Een goed overzicht van de muntgewichtdozen en muntgewichten van Frankrijk uit de 17e tot en met de 19e eeuw, uit Lyon, Parijs, Bordeaux, Rouen, Limoges, Reims of Nantes en als uitschieter Namen (Namur) in België. Aangevuld met gegevens van de Jecker vouwbalansjes en de wipbalansjes uit de jaren '30 van de 20e eeuw.Afgesloten wordt met een herdruk (180 pp.) van 'Manuel des poids monétaires' van Adolphe Dieudonné (Paris, 1925) wat niet echt nodig was geweest. Te bestellen bij Numishop.

The Zavattoni collection of coin scales and coin weights from a private collection - Part 2: France Guido Zavattoni, 2018. 420 pp., in kleur, A4-formaat Prijs 59 euro excl. verzendkosten (boek) / 39 euro (PDF) Geen ISBN. In totaal worden 178 muntgewichtdozen uit Bordeaux, Bourges, Limoges, Lyon, Marseille, Paris en Rouen afgebeeld en beschreven. Het tweede deel van het boek toont en beschrijft 1506 muntgewichten, vanaf de late middeleeuwen tot het midden van de 19e eeuw. Te bestellen bij Maß und Gewicht.

Poids et balances monétaires - petits instruments du grand commerce Gildas Salaün, 2020 96 pp., in kleur Prijs 18 euro excl. verzendkosten ISBN 979-10-95263-03-6 / ISSN 2647-0837 Zeer verzorgd boekje over Franse muntgewichten en muntgewichtdozen uit de collectie van het Musée Dobrée te Nantes. Inclusief achtergrondmateriaal over de aanstellingen van wisselaars, tarieflijsten, de wisselaars (als primaire gebruikers), het inventarisatietraject en een inventaris van de losse muntgewichten en de muntgewichtdozen in de collectie van dit museum. Te bestellen bij Grand Patrimoine de Loire Atlantique.

Gewichte- und Waagemacher im alten Köln, 16.-19. Jahrhundert Bruno Kisch, Köln, 1960. 181 pp + 45 pp. afb. Muntgewichtmakers uit Keulen. Antiquarisch, zeer schaars.

Scales and weights; a historical outline Bruno Kisch, New Haven / London, 1965, 1966, 1975, 1977. XXI + 1 + 297 pp. ISBN 0-300-00630-6 (uit 1975). Overzicht van weegschalen en gewichten uit voornamelijk Duitsland en Frankrijk. Een groot overzicht van muntgewichtmakers uit Keulen. Tweedehands in ruime mate beschikbaar via ZVAB en Eurobuch.

Die Münzwaage in der Hand des Sammlers Ralph Bastian, Schalksmühle, 1983. 60 pp. Een aardig overzichtje van de variëteit aan Duitse muntgewichtdozen.

Auf die Goldwaage gelegt... Waage, Gewicht und Geld im Wandel der Zeiten Friedrich Wilhelm Kruse & Gerd Stumpf, München, 1998 VIII + 87 pp. Romeinse en Byzantijnse unsters, Byzantijnse muntgewichten, muntgewichtdozen van de familie Kruse, uit Berg & Mark, overig Duitsland en enige uit de rest van Europa.

Die bergischen und märkischen Goldwaagen 1749-1850 Günter Unshelm, Hilden (Duitsland), 2011. 283 pp. Het standaardwerk over de muntgewichtdozen uit het hertogdom Berg en de graafschap Mark in Duitsland. Uitverkocht.

Essener Waagen-Auktion - Münzwaagen, Münzgewichte, Literatur Günter Unshelm & Paul Jürgen Riedinger, Essen (Duitsland), 1981, 1982, 1984, 1985, 1987 en 1990 (6 delen) Uitgever: Karla W. Schenk-Behrens Auktionen, Essen. Veilingcatalogi.

Münzgewichte und Münzwaagen aus drei Jahrhunderten von 1580 bis 1880 - Unterschiede, Hersteller, Identifikation - Aus den Regionen Köln, Nürnberg, Amsterdam, Antwerpen, Lyon u.a. Rolf Laufkoetter, Bad Ems (Duitsland), augustus 2018 Eigen uitgave. 572 pp., ca. 3000 afbeeldingen. Twee versies:  a) kleur: ISBN 978-3-947731-00-8, prijs 87 euro excl. verzendkosten;  b) zwartwit: ISBN 978-3-947731-01-5, prijs 54 euro excl. verzendkosten. Het boek bevat een inleiding, lijst van munten waarvoor muntgewichten zijn geslagen (met heel veel voorbeelden), muntgewichtdozen van ruim 100 verkopers/makers, bijzondere muntgewichtdozen, muntgewichten op massa gesorteerd, aparte lijsten met makersmerken en ijkmerken. Met begrippenlijst, beperkt literatuuroverzicht, geen index. Te bestellen op shop.historische-apotheke.de .

Münzwaagen, -Gewichte Uitgever: Numismatica Wien (t/m 1976) / Auktionshaus Wendt, Barbara Wendt, Wenen. Auktion VI (1974, hiernaast afgebeeld), Auktion X (1975), Auktion XIV (1976) en Auktion XX (1977). Veilingcatalogi met uitgebreide omschrijvingen en veel foto's.

Münzgewichte und Münzwaagen aus Österreich mit ausgewahlten Beispielen aus ehemals österreichischen Länder Gerhard Eiselmayr, Linz, 2008. 230 pp. ISBN 978-3-85252-901-1. Het standaardwerk over de muntgewichtdozen uit Oostenrijk, incl een klein deel over de Oostenrijkse Nederlanden.

A Guide to the Coin-weights of England, Scotland and Ireland Paul & Bente R. Withers, 2021 Een overzicht van de belangrijkste variëteiten van muntgewichten van Engeland, Schotland en Ierland, chronologisch geordend en gesorteerd per munt, gedurende de 14e t/m de 19e eeuw. Dit is deel 1 in de serie 'Coin-weights of Europe'; 2 andere delen staan al in de steigers (Frankrijk en De Nederlanden + Duitsland). 98 pp., A4-formaat, bijna geheel in kleur geïllustreerd, prijs £ 22 excl. verzendkosten. Te bestellen op www.galata.co.uk

Money Scales and Weights Thomas Sheppard, J.F. Musham, 1975 (reprint van boek van 1923). Oorspronkelijk verschenen als een reeks artikelen in 'Numismatic circular', tussen januari 1920 en juni 1923. 221 pp.

Weighing coins, English folding gold balances of the 18th and 19th century Michael A. Crawforth, 1979. X + 195 pp. Uitgebreid overzicht van de opvouwbare muntbalansjes in Engeland.

British Coin-weights, A Corpus of the Coin-Weights made for use in England, Scotland and Ireland, + Price Guide Paul & Bente Withers, Llanfyllin, 1993. Uitgever: Galata. II + 368 pp. + 12 pp. prijslijst. Het standaardwerk over Engelse muntgewichten. Het eerste deel vermeldt bovendien Vlaamse, Franse en Nederlandse muntgewichten die in Engeland zijn gevonden.

Lions Ships & Angels. The Galata Guide to Coin-weights found in Britain Paul & Bente Withers, Llanfyllin, 1995 (1e druk) / 2011 (2e druk). 90 pp. (2e druk) ISBN 978-1-908715-00-5 (2e druk) Een goede inleiding op het verzamelen van muntgewichten die in Engeland worden gevonden, waaronder vroege exemplaren die vanaf het continent werden ingevoerd. Te bestellen bij Galata.

Catálogo de los ponderales monetarios del Museo Arqueológico Nacional con diversas notas numismáticas Felipe Mateu Y Llopis, Madrid, 1934. 290 pp., 18 platen. Een overzicht van de muntgewichten, aanwezig in het archeologisch museum. Antiquarisch, voorhanden bij Spaanse antiquariaten via Eurobuch.

The Zavattoni collection - catalogue of coin scales and coin weights from a private collection with additions from four other collections - Part 3 - Portugal, Spain Guido Zavattoni, 2020. 360 pp., A4-formaat, volledig in kleur. Prijs 59 euro (boek, excl. verzendkosten) / 29 euro (PDF) Te bestellen bij Maß und Gewicht.

I pesi monetari di monete Milanesi Catalogo delle Civiche Raccolte Numismatiche di Milano Fernando Mazzo, Milano, 1982. 87 pp., 4 tabellen en 33 platen. Muntgewichten voor munten uit Milaan, uit de collectie van het stedelijk museum van Milaan.

I pesi monetari di moneta Italiane. Catalogo delle Civiche Raccolte Numismatiche di Milano Paolo Borzone, Milano, 1988 119 pp. (84 pp. + 35 pp. platen). Muntgewichten voor Italiaanse munten, uit de collectie van het stedelijk museum van Milaan.

I pesi monetari di monete non Italiane Catalogo delle Civiche Raccolte Numismatiche di Milano Paolo Borzone, Milano, 1988 109 pp. (78 pp. + 31 pp. platen). Muntgewichten voor niet-Italiaanse munten, uit de collectie van het stedelijk museum van Milaan.

Bilance e strumenti per pesare le monete (metà XVII - XX secolo) di una collezione privata Guido Zavattoni, Campogalliano, 2003. Uitgever: Museo della Bilancia. XXII + 312  pp. ISBN 88-87235-36-8. Een internationaal overzicht van Europese muntgewichtdozen (en enkele muntwegers uit Noord- en Zuid-Amerika).

Il Leone e la bilancia. Bilance e pesi per monete di Venezia Giulio Gianelli & Guido Zavattoni (red.), Vicenza, 2003. Uitgever: Accademia Italiana di Studi Numismatici 200  pp., 153 ill. Ook over Byzantijnse exagia solidi; catalogus van 145 muntgewichten voor munten van Venetië, muntgewichtdozen in Venetië gemaakt, literatuur, tarieven en aankondigingen betreffende de muntslag in Venetië.

La collezione di pesi monetali del Collegio del Cambio di Perugia Andrea Buti & Guido Zavattoni, Perugia, 2009. 205 pp. ISBN 978-88-95937-05-2. Muntgewichten van Rome en Bologna, in de verzameling van het Collegio del Cambio di Perugia. 560 muntgewichten (vanaf de 15e eeuw) en 15 muntgewichtdozen / sluitgewichten. Alles in kleur afgebeeld en beschreven. Aangevuld met 40 makersmerken, 29 ijkmerken, 14 muntgewichtdozen en een sluitgewicht. Met bibliografie. Te bestellen bij Zavattoni.

I pesi monetali per le monete di Genova Guido Zavattoni & A. Buti, Genova, 2013. 230 pp., oplage 100 exemplaren. 722 Muntgewichten en 47 muntgewichtdozen voor munten die in Genua werden geslagen, 4 sluitgewichten voor de Italiaanse markt en diverse andere gewichten. Fabrieksmerken, ijkmerken, bibliografie. Standaardwerk. Te bestellen bij Zavattoni.

The Zavattoni collection - catalogue of coin scales and coin weights from a private collection - Part 1: Italy Guido Zavattoni, 2017. 692 pp., in kleur, A4-formaat Prijs 69 euro excl. verzendkosten (boek) / 49 euro (PDF) Geen ISBN. In totaal worden 122 muntgewichtdozen afgebeeld en beschreven, uit Modena, Florence, Genoa, Mantua, Messerano, Milan, Naples, Parma, Rome, Savoy en Venice. Daarnaast worden 3815 muntgewichten afgebeeld en beschreven. Te bestellen bij Maß und Gewicht.

U.S. Coin scales and mechanical counterfeit coin detectors Eric P. Newman & A. George Mallis, St. Louis (MO), 1999. 389 pp. Over Amerikaanse weegschalen voor het nawegen van munten.

The Zavattoni Collection - catalogue of coin scales and coin weights from a private collection - Part 4: America, Arab States, Austria, Denmark, Germany, India, Low Countries, Moldavia, Poland, Russia, Switzerland, Turkey, United Kingdom Guido Zavattoni, 2018. 568 pp., in kleur, A4-formaat Prijs 69 euro excl. verzendkosten (boek) / 39 euro (PDF) Geen ISBN. In totaal worden 354 muntgewichtdozen / muntwegers, 1046 muntgewichten en 9 sluitgewichten afgebeeld / beschreven. Deel 3 van de reeks verschijnt later. Te bestellen bij Maß und Gewicht.